Al 150 jaar speelt de sleepdienst een cruciale rol in de haven. Van stoom tot innovatie, de evolutie is indrukwekkend. Dit jubileumjaar blikken we terug op een rijke geschiedenis van vakmanschap en vooruitgang.
Het verhaal van de Antwerpse sleepdienst begint in 1863. Toen moesten schepen geen tolgeld meer betalen op de Schelde. Het gevolg: het verkeer op de rivier nam toe, en een sleepdienst werd noodzakelijk. Op de Schelde zelf was een privébedrijf actief, in de dokken een sleepbedrijf via een concessie van de Stad Antwerpen. Op 2 juni 1875 besloot de Antwerpse gemeenteraad om de drie stoomsleepboten van dat bedrijf aan te kopen en zelf de sleepdienst te verzorgen.
De liefde voor sleepboten zit bij de familie Van Laken al vier generaties in het bloed. We spraken met Patrick en zijn zoon Mathias, twee van de jongste telgen van een familie verbonden met de haven.
Van fokkenmast tot AI, onze sleepdienst blijft innoveren
Vandaag, 150 jaar later, is de sleepdienst nog altijd springlevend. De dienst is intussen wel sterk geëvolueerd. Zo voeren de eerste houten sleepboten op stoom, terwijl we nu nieuwe technologieën als waterstof, methanol en elektrisch aangedreven stalen sleepboten testen.
Ook de communicatie aan boord zette grote stappen. In 1875 riep je een sleepboot op door een Belgische vlag aan de fokkenmast te hijsen. Vandaag ondersteunen AI en innovatieve digitale tools de planning. En waar in de beginjaren sleepboten jaarlijks gemiddeld 4 000 schepen versleepten, waren dat er in 2024 bijna 21 000.
Om al die sleepprestaties te kunnen uitvoeren, bezit de sleepdienst 19 schepen. In totaal werken er een 350-tal medewerkers, verspreid over Fleet operations, Technical Fleet en andere afdelingen. Samen zorgen die ervoor dat zelfs de grootste zeereuzen veilig de haven binnenvaren.
Heel 2025 zetten we de sleepdienst in de kijker.
Patrick: “De Van Lakens zijn van oudsher binnenschippers. Onze familie is geboren op het water. Na de geboorte van mijn vader zijn mijn grootouders aan wal gegaan. Mijn grootmoeder had watervrees. Frans, mijn grootvader, is dan kapitein op een sleepboot geworden. Dat was het begin van zijn fascinatie voor sleepboten. En die passie heeft hij doorgegeven aan de volgende generaties.”
Patrick: “Varen met een sleepboot vraagt veel behendigheid. Het kleinste verkeerde manoeuvre kan het schip tegen de wal of de brug doen varen.”
Mathias: “Bij mij is het begonnen toen ik als jongetje ’s nachts eens mocht meevaren op een sleepboot met mijn oom. Ik herinner me de vele lichtjes van de tankinstallaties die we voorbijvoeren. Het leken wel kleine steden.”
De sfeer onder de collega’s is fantastisch. Ik hoop hier te kunnen blijven tot mijn pensioen.
Patrick: “Ik heb een technische opleiding gevolgd. Op een baggerschip kon ik na twee jaar al aan de slag als machinist. Op een sleepboot duurde dat vijftien jaar.”
Mathias: “Oorspronkelijk wou ik helemaal niet in de haven werken. Ik vond het er allemaal nogal ouderwets uitzien en ben metaalbewerking gaan studeren. Later kreeg ik de smaak toch te pakken, door de verhalen van mijn ouders en vrienden. Ik kon starten als bootman bij de sluizen. Vandaag ben ik port authority supervisor. De haven is intussen trouwens een heel moderne omgeving geworden.”
Patrick: “Varen met een sleepboot was vroeger een stuk gevaarlijker. De schepen waren nog uitgerust met gewone schroeven. Door het turbulente schroefwater ging het schip vaak schuin hangen, met het risico op kapseizen. De schepen van vandaag zijn veel veiliger. De aandacht voor persoonlijke veiligheid is ook veel groter: je draagt nu beschermingsmiddelen zoals een helm, fluohesje en reddingsvest. Dat was vroeger niet zo.”
Mathias: “Door dat gevaarlijke leven was de omgang tussen de bemanning ook een stuk ruwer. Mijn vader heeft ooit een vlaai tegen zijn oren gekregen omdat hij een paar keer dezelfde fout maakte. Dat kan nu niet meer. Vandaag communiceren we nog altijd rechtuit, maar wel respectvol.”
Mathias: “Ja, de sfeer onder de collega’s is fantastisch. Ik hoop hier te kunnen blijven tot mijn pensioen.”
Patrick: “Toen mijn vader mij die vraag stelde, heb ik exact hetzelfde antwoord gegeven.”
Mathias: “Ik wil niets pushen, maar als mijn kinderen een beetje van mijn genen meekrijgen, is de kans reëel dat ze op een sleepboot terechtkomen.”
Patrick: “En anders zal den bompa wel een handje helpen (lacht).”
Maak kennis met bekende en minder bekende kanten van de haven. Welke activiteiten vinden er plaats in jouw regio, wie zijn de mensen die er werken en wat betekent de haven op wereldschaal? Je leest het in ons online magazine.
